Skip to main content

Posts

Showing posts from August, 2023

विभक्तिः Vibhakti

विभक्तिः Vibhakti - sanskrit vyakaran विभक्तयः 1. कारकविभक्तयः।  2.  उपपदविभक्तिः। 1. कारकविभक्तयः   क्रियामाधृत्य यत्र द्वितीया-तृतीयाद्याः विभक्तयः भवन्ति ,  ताः  ‘ कारकविभक्तयः ’  इत्युच्यन्ते।  क्रिया के आधार पर जहां (जब) द्वितीया, तृतीया आदि विभक्ति होती हैं उन्हें कारक विभक्ति कहते हैं। यथा-       रामः ग्रामं गच्छति। बालकाः यानेन यान्ति इत्यादयः।।   ( यहां गच्छती क्रिया के होने से ग्राम शब्द में द्वितीय विभक्ति का प्रयोग कर ग्राम रूप बना है ) —————————-2. उपपदविभक्तिः पदमाश्रित्य प्रयुक्ता विभक्तिः  ‘ उपपदविभक्तिः ’  इत्युच्यते। पद (शब्द) के आधार पर प्रयोग की जाने वाली विभक्ति उपपद विभक्ति कहलाती है  यथा-  ग्रामं परितः वनम्।  रामेण सह लक्ष्मणः गच्छति।  अत्र  ‘ परितः ’  इति योगे ग्रामपदात् द्वितीया तथा च  यहां परित: शब्द होनेके कारण (उससे पहले वाले शब्द) ग्राम शब्द में द्वितीया विभक्ति ‘ सह ’  इति योगे रामपदात् प्रयुक्ता तृतीया उपपदविभक्तिः अस्ति। और सह शब्द होने से ( ...

प्रमुख कवि तथा उनकी रचनाएँ Imp. Sanskrit books and writers

 प्रमुख कवि तथा उनकी रचनाएँ  Imp. Sanskrit books and writers  1.अभिषेक नाटक - भास 2.अभिज्ञान शाकुन्तलम् - कालिदास 3.अविमारक - भास 4.अर्थशास्त्र - चाणक्य 5.अष्टाध्यायी - पाणिनि 6.आर्यभटीयम् - आर्यभट 7.आर्या-सप्तशती - गोवर्धनाचार्य 8.उरुभंग - भास 9.ऋतुसंहार - कालिदास 10.कर्णभार - भास 11.कादम्बरी - वाणभट्ट 12.कामसूत्र - वात्स्यायन 13.काव्यप्रकाश - मम्मट 14.काव्यमीमांसा - राजशेखर 15.कालविलास - क्षेमेन्द्र 16.किरातार्जुनीयम् - भारवि 17.कुमारसंभव - कालिदास 18.बृहत्कथा - गुणाढ्य 19.चण्डीशतक - वाणभट्ट 20.चरक संहिता - चरक 21.चारुदत्त भास 22.चौरपंचाशिका - बिल्हण 23.दशकुमारचरितम् - दण्डी 24.दूतघटोत्कच - भास 25.दूतवाक्य - भास 26.न्यायसूत्र - गौतम 27.नाट्यशास्त्र - भरतमुनि 28.पञ्चरात्र - भास 29.प्रतिमानाटकम् -भास 30.प्रतिज्ञायौगंधरायण - भास 31.बृहद्यात्रा - वाराहमिहिर 32.ब्रह्मस्फुटसिद्धान्त - ब्रह्मगुप्त 33.ब्रह्मसूत्र - बादरायण 34.बालचरित्र - भास 35.मध्यमव्यायोग भास 36.मनुस्मृति - मनु 37.महाभारत - वेद व्यास 38.मालविकाग्निमित्र - कालिदास 39.मुकुटतादितक - वाणभट्ट 40.मेघदूत - कालिदास ...