6.14.2 कक्षा/ Class- VI/6 संस्कृतम्/ Sanskrit पाठ / Lesson-14 माधवस्य प्रियम् अङ्गम् / Madhavsya Priyam Angam

 6.14.2 कक्षा/ Class- VI/6 

   संस्कृतम्/ Sanskrit   

    पाठ  /  Lesson-14 

माधवस्य प्रियम् अङ्गम् /

Madhavsya Priyam Angam

वयम् अभ्यासं कुर्म:   

1. 

उत्तरम् - 

नेत्रम्

उदरम् 

चरण:  / पाद: 

हस्त: 

मुखम् 

2. कोष्ठकात् समुचितं क्रियापदम् चित्वा  उदहरणानुसरम् 

अङ्गस्य कार्यं लिखन्तु। 

यथा नयनं - पश्यति

(क)  मुखम् - ..............  (चलति,  हसति, वदति ) 

(ख) पाद: - ..............  (लिखति, चलति, पश्यति) 

(ग) कर्ण: - ..............  (हसति, वदति, शृणोति ) 

(घ) नासिका - .............. (आघ्राणम् करोति, नृत्यति, धावति)

(ङ) जिह्वा -.............. (धावनं करोति, आस्वादनं करोति, पश्यति)

 उत्तरम् -

(क) मुखम् -  वदति  

(ख) पाद: -  चलति

(ग) कर्ण: -  शृणोति 

(घ) नासिका -  आघ्राणम् करोति  

(ङ) जिह्वा - आस्वादनं करोति 

3. कोषकात् समुचितां संख्यां चित्वा रिक्तस्थानम्  पूरयन्तु। 

(क) मम ..............   शिरः अस्ति। (एकम्, अनेकं, चत्वारि)

(ख) मम  .............. पादौ स्तः। ( त्रय:, द्वौ, पञ्च)

(ग) मम .............. केशा: सन्ति। (दश, अष्ट, बहवः) 

(घ) मम ..............  दन्ता: सन्ति। (चत्वारः, अष्टाविंशतिः, द्वात्रिंशत्) 

(ङ)  मम हस्तयोः .............. अङ्गुल्य:  सन्ति। (अष्ट, दश, पञ्चदश)

उत्तरम् -

(क) मम एकम्  शिरः अस्ति। 

(ख) मम द्वौ  पादौ स्तः। 

(ग) मम बहवः  केशा: सन्ति। 

(घ) मम द्वात्रिंशत् दन्ता: सन्ति।  

(ङ) मम हस्तयोः दश अङ्गुल्य: सन्ति। 

4. कोष्ठकात् समुचित क्रियापब चित्वा उदाहरणानुसारं शरीराड्गस्य नाम लिखन्तु।

 यथा- पश्यति नयनम्  

(क) शृणोति - .............. (गुल्फः, चिबुकम् , कर्ण:) 

(ख) धावति - ..............(पाद्वयम्,  हस्तद्वयम्, नयनद्वयम्)

(ग) नमति - ..............(शिरः, कर्पूर:, जङ्घा) 

(घ) सूचयति -  ..............(अड्गुली, नखः, चरण:) 

(ङ) लिखति - ..............(हस्तः, मणिबन्ध:, कटि:)

उत्तरम् -

(क) शृणोति -   कर्ण: 

(ख) धावति -   पाद्वयम् 

(ग) नमति -      शिरः 

(घ) सूचयति -  अड्गुली 

(ङ) लिखति -   हस्तः 

5. पट्टिकातः शब्दान् चित्वा यथायोग्यं गणेषु लिखन्तु।  

{नासिका,   मणिबन्धः, चिबुकम्, कूर्पूरः, हस्तः, मणिबन्धः, 

कपोलः, भुजः,  ललाटम्,  स्कन्धः, जड्घा,  जानु, ऊरु:,} 

 

उत्तरम् - 

(क) नासिका 

चिबुकम्

कपोलः 

ललाटम् 

नयनम्

(ख) मणिबन्धः 

कूर्परः

हस्तः 

भुजः 

स्कन्धः

(ग) जङ्घा

जानु

ऊर:

६ कोष्ठकात्  समुचितं पदं चित्वा वाक्यानि रचयन्तु । 

(क) अहं  ..............गायनं करोमि । (पादेन , नासिकया, मुखेन) 

(ख) अहं ..............धावनं करोमि । ( पादाभ्याम्, ललाटेन , कर्पूरेण)

(ग) अहं.............. आघ्राणम्  करोमि । (नखै, नासिकया, चरणेन) 

(घ) अहं ..............श्रवणं करोमि । (कर्णाभ्यां, नासिकया, अङ्गुष्ठ्यै) 

(ङ) अहं  ..............भोजनं  करोमि ।  (मुखेन, पादेन, नासिकया)

उत्तरम् - 

(क) अहं मुखेन  गायनं करोमि । 

(ख) अहं पादाभ्याम् धावनं करोमि । 

(ग) अहं नासिकया आघ्राणम्  करोमि। 

(घ) अहं कर्णाभ्यां श्रवणं करोमि।

(ङ) अहं मुखेन भोजनं  करोमि । 

7.  पट्टिकात: समुचितं शरिरङ्गम्  चित्वा भगिनी कुत्र किं धरति इति सुच्यन्तु।

कण्ठे, ललाटे, नयनयोः,  ओष्ठयोः, पादयो:, 

कर्णयोः, हस्तयोः, वामहस्ते, अड्गुल्यां, नेत्रयोः

भगिनी .............. पादुकाद्वयं धरति ।

भगिनी ..............कड्कणानि धरति। 

भगिनी..............मुद्रिकां धरति। 

भगिनी ..............घटीयन्त्रं धरति

भगिनी ..............मालां धरति।  

भगिनी..............कुण्डलद्वयं धरति।

भगिनी.............. उपनेत्रं धरति।

भगिनी.............. कुड्कुमं धरति। 

भगिनी ..............ओष्ठरागं धरति। 

भगिनी ..............कज्जलं धरति।

उत्तरम् - 

भगिनी पादयो: पादुकाद्वयं धरति ।

भगिनी हस्तयोः कड्कणानि धरति। 

भगिनी वामहस्ते मुद्रिकां धरति। 

भगिनी कण्ठे घटीयन्त्रं धरति

भगिनी कण्ठे मालां धरति।  

भगिनी कर्णयोः कुण्डलद्वयं धरति

भगिनी नेत्रयोः उपनेत्रं धरति।

भगिनी ललाटे कुड्कुमं धरति। 

भगिनी ओष्ठयो: ओष्ठरागं धरति। 

भगिनी नयनयोः कज्जलं धरति।

8. वाक्यं  शुद्धं अशुद्धं वा इति   सूचयन्तु। 

(क) अहं कर्णाभ्यां भोजनं करोमि।   (शुद्धम् /अशुद्धम्)

(ख) अहंनासिकाद्नाराशवासं स्वीकरोमि]।

 (शुद्धम् /अशुद्धम्)

(ग) अहम्अडगुे  गणनांकरोमि। 

 (शुद्धम् /अशुद्धम्)

(घ) अहंनयनाध्यांश्रवणं करोमि। 

  (शुद्धम् /अशुद्धम्)

(ड) अहं हसतन कार्य करोमि।

  (शुद्धम् /अशुद्धम्) 

उत्तरम् -  

अशुद्धम्

शुद्धम्

शुद्धम्

अशुद्धम्

शुद्धम् 

-------------

-----------------------------------------------------------