6.3.2 कक्षा -षष्टी, विषय:-संस्कृतम्, तृतीय: पाठ: (शब्दपरिचयः - 3 ) Class-6th, Subject-Sanskrit, Lesson-3 ( ShabdParichaya - 3)

                6.3.2  कक्षा -षष्टी, विषय:-संस्कृतम्, 

              तृतीय: पाठ:  (शब्दपरिचयः - 3  )

                Class-6th,  Subject-Sanskrit, 

              Lesson-3 ( ShabdParichaya - 3)

       ************************************ 

नमो नमः। 

षष्ठकक्ष्यायाः रुचिरा भाग-1 इति पाठ्यपुस्तकस्य शिक्षणे स्वागतम् । 

अद्य वयं तृतीय-पाठस्य अभ्यासकार्यं कुर्म: । 

 पाठस्य नाम अस्ति 

                   शब्दपरिचयः - 3

अहं डॉ. विपिन:। 

       ************************************ 

1- (क) उच्चारणं कुरुत। 

फलम् गृहम् पात्रम् पुष्पम्

द्वारम् विमानम्         कमलम्         पुस्तकम्

सूत्रम् छत्रम् भवनम् जलम्

(ख) चित्रणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत। 

पर्णम् क्रीडनकम् नारिकेलम् 

सङ्गणकम्         वातायनम्         सोपानम् 

उद्यानम्  उपनेत्रम्         कङ्कतम् 

2- (क) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत- 

यथा- प् + अ + र् + ण् + अ + म्                = पर्णम्

ख् + अ + न् + इ + त् + र् + अ + म्           = खनित्रम्

प् + उ + र् + आ + ण् + आ + न् + इ         = पुराणानि 

प् + ओ + ष् + अ + क् + आ + ण् + इ       = पोषकाणि 

क् + अ + ङ् + क् + अ + त् + अ + म्       = कङ्कतम्

(ख) अधोलिखितानां पदानां वर्णविच्छेदं कुरुत- 

यथा - व्यजनम् = व् + य् + अ + ज् + अ + न् + अ + म्

पुस्तकम्             = प् + उ + स् + त् + अ + क् + अ + म्

भित्तिकम्            = भ् + इ + त् + त् + इ + क् + अ + म्

नूतनानि              = न् + ऊ + त् + अ + न् + आ + न् + इ

वातायनम्           = व् + आ + त् + आ + य् + अ + न् + अ + म्

उपनेत्रम्             = उ + प् + अ + न् + ए + त् + र् + अ + म् 

3- चित्रणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत- 

आम्रम्         पर्णम् व्यजनम् 

करवस्त्रम् सूत्रम्                छत्रम्

4- चित्रं दृष्ट्वा उत्तरं लिखत- 

किं पतति?

फलम् पतति।

मयूरौ किं कुरुतः।

मयूरौ नृत्यतः।

एते के स्तः?

एते क्रीडनके स्तः।  

बालिकाः किं कुर्वन्ति?

बालिकाः पठन्ति। 

कानि विकसन्ति?

पुष्पाणि विकसन्ति।  

5- निर्देशानुसारं वाक्यानि रचयतु-

यथा- एतत् पतति। (बहुवचने) - एतानि पतन्ति।

          एकवचन      द्विवचन        बहुवचन  

शव्द- एतत्              एते             एतानि

धातु- ...ति               ...त:         ...अन्ति

(क) एते पर्णे स्तः। (बहुवचने)      - एतानि पर्णानि सन्ति। 

(ख) मयूरः नृत्यति। (बहुवचने)       - मयूराः नृत्यन्ति।

(ग) एतानि यानानि। (द्विवचने)        - एते याने। 

(घ) छात्रे लिखतः।   (बहुवचने)       - छात्राः लिखन्ति। 

(घ) नारिकेलं पतति।    (द्विवचने) - नारिकेले पततः।

6- उचितपदानि संयोज्य वाक्यानि रचयत-

कोकिले विकसति

पवनः नृत्यन्ति

पुष्पम् उत्पतति

खगः वहति

मयूराः गर्जन्ति

सिंहाः कूजतः

उत्तरम्-

कोकिले        कूजतः

पवनः        वहति

पुष्पम्        विकसति

खगः               उत्पतति

        मयूराः             नृत्यन्ति

                सिंहाः        गर्जन्ति