7.6.2 कक्षा- सप्तमी, विषय:- संस्कृतम् षष्ठः पाठः ( सदाचारः) Class- 7th, Subject - Sanskrit, Lesson-6 (Sadachaar) Abhyaas

7.6.2 कक्षा- सप्तमी,  विषय:- संस्कृतम् 

षष्ठः पाठः ( सदाचारः) 

Class- 7th,  Subject - Sanskrit,  Lesson-6

(Sadachaar) Abhyaas 

       ************************************

नमो नमः। 

सप्तमीकक्ष्यायाः रुचिरा भाग-2 इति पाठ्यपुस्तकस्य शिक्षणे स्वागतम्। 

अद्य वयं षष्ठ-पाठस्य अभ्यासकार्यं कुर्म: ।  

पाठस्य नाम अस्ति -   

                          सदाचारः । 

अहं डॉ. विपिन:। 

       ************************************  

षष्ठः पाठः ( सदाचारः) 

अभ्यासः (Exercise)

प्रश्नः 1 सर्वान् श्लोकान् सस्वरं गायत।

विद्यार्थी श्लोकों को सस्वर गाएंगे।

2-उपयुक्तकथनानां समक्षम् ‘आम्’ अनुपयुक्तकथनानां समक्षं ‘न’ इति लिखत।

(क) प्रातः काले ईश्वरं स्मरेत्।      आम्

(ख) अनृतं ब्रूयात्।                       न

(ग) मनसा श्रेष्ठजनं सेवेत।      आम्

(घ) मित्रेण कलहं कृत्वा जनः सुखी भवति।         न

(घ) श्वः कार्यम् अद्य कुर्वीत।      आम्

3-एकपदेन उत्तरत-

(क) कः न प्रतीक्षते? 

उत्तरम् - मृत्युः ।

(ख) सत्यता कदा व्यवहारे स्यात्?

उत्तरम् -  सर्वदा ।

(ग) किं ब्रूयात्?

उत्तरम् - सत्यम् / प्रियम् । 

(घ) केन सह कलहं कृत्वा नरः सुखी न भवेत्? 

उत्तरम् - मित्रेण। 

(ङ) कः महारिपुः अस्माकं शरीरे तिष्ठति? 

उत्तरम् - आलस्यम् । 

3-रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- 

(क) मृत्युः न प्रतीक्षते। 

उत्तरम् - कः न प्रतीक्षते?                                पुल्लिंग - प्रथमा विभक्ति - एकवचनम्

(ख) कलहं कृत्वा नरः दुःखी भवति।

उत्तरम् - किं कृत्वा नरः दुःखी भवति?            नपुंसकलिंग. - प्रथमा विभक्ति- एकवचनम्

(ग) पितरं कर्मणा सेवेत।

उत्तरम् - कम् कर्मणा सेवेत?                        पुल्लिंग - द्वितीया विभक्ति - एकवचनम्

(घ) व्यवहारे मृदुता श्रेयसी।

उत्तरम् - व्यवहारे का श्रेयसी?                        स्त्रीलिंग - प्रथमा विभक्ति - एकवचनम् 

(ङ) सर्वदा व्यवहारे ऋजुता विधेया। 

उत्तरम् - कदा व्यवहारे ऋजुता विधेया?             अव्यय पद (कदा- कब) 

5- प्रश्नमध्ये त्रीणि क्रियापदानि सन्ति। तानि प्रयुज्य सार्थक वाक्यानि रचयत। 

ब्रुयात् -     बोलें

सेवेत-     सेवा करें

स्यात्-      हो / होना चाहिए

(क) अनृतं प्रियं च न ब्रूयात्।  

(ख) मनसा मातरं पितरं च सेवेत। 

(ग) सत्यं प्रियं च ब्रूयात्। 

(घ) वाचा गुरुं सेवेत।

(ङ) सत्यमं अप्रियं च न ब्रूयात्।

(च) व्यवहारे कदाचन कौटिल्यं न स्यात्। 

(छ) श्रेष्ठजनं कर्मणा सेवेत। 

(ज) व्यवहारे सर्वदा औदार्यं स्यात्। 

6-मञ्जूषातः अव्ययपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

तथा   न   कदाचन   सदा  च   अपि

[तथा- और,     च-और,    न-नहीं,     कदाचन- कभी भी,     सदा-हमेशा,   अपि- भी/ क्या] 

(क) भक्त: सदा ईश्वरं स्मरति।

(ख) असत्यं न वक्तव्यम्।

(ग) प्रियं तथा सत्यं वदेत्।

(घ) लता मेधा च विद्यालयं गच्छतः।

(ङ) अपि कुशली भवान्? 

(च) महात्मागान्धी कदाचन अहिंसां न अत्यजत्।

7- चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषातः पदानि च प्रयुज्य वाक्यानि रचयत- 

      लिखति,       कक्षायाम्,          श्यामपट्टे,     लिखन्ति,

       सः,              पुस्तिकायाम् ,       शिक्षकः ,          छात्रः ,

        उत्तराणि,        प्रश्नम्,                  ते ,

 कर्ता-     सः, शिक्षकः,  छात्रः , ते 

क्रिया-     लिखति, लिखन्ति 

 

कर्ता                         कर्म                 क्रिया (धातु) 

(क) शिक्षकः कक्षायाम् श्यामपट्टे प्रश्नम् लिखति। 

(ख) स: कक्षायाम् श्यामपट्टे प्रश्नम् लिखति। 

(ग) छात्राः उत्तराणि  लिखन्ति। 

(घ) ते उत्तराणि  लिखन्ति।  

अथवा/ Or 

(क) सः शिक्षकः कक्षायाम् श्यामपट्टे प्रश्नम् लिखति। 

(ख) ते छात्राः पुस्तिकायाम् उत्तराणि लिखन्ति।

(ग) शिक्षकः बालकान् पाठयति। 

(घ) ते छात्राः पुस्तकानि पश्यन्ति।

(ङ) शिक्षकः छात्रान् प्रश्नं पृच्छति।