8.9.2 कक्षा -अष्टमी, विषय:-संस्कृतम्, नवमः पाठ: (सप्तभगिन्यः ) Class- 8th, Subject- Sanskrit, Lesson- 9 (SaptBhaginayaH)

               8.9.2 कक्षा -अष्टमी, विषय:-संस्कृतम्, 

 नवमः पाठ:  (सप्तभगिन्यः ) 

Class- 8th,  Subject- Sanskrit, 

Lesson- 9  (SaptBhaginayaH)

       ************************************ 

नमो नमः। 
अष्टमकक्ष्यायाः रुचिरा भाग-3 इति पाठ्यपुस्तकस्य शिक्षणे स्वागतम् । 
अधुना वयं नवम-पाठस्य अभ्यासकार्यं कुर्मः।  
 पाठस्य नाम अस्ति- 
                        सप्तभगिन्यः

अहं डॉ. विपिन:। 
       ************************************ 

 नवमः पाठ:  (सप्तभगिन्यः ) 

1- उच्चारणं कुरुत-

सुप्रभातम्                महत्त्वाधायिनी                   पर्वपरम्पराभिः

चतुर्विंशतिः              द्विसप्ततितमे             वंशवृक्षनिर्मितानाम्

सप्तभगिन्यः    प्राकृतिकसम्पद्भिः     वंशोद्योगोsयम्

गुणगौरवदृष्ट्या        पुष्पस्तबकसदृशानि   अन्ताराष्ट्रियख्यातिम्

2- प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखत-

(क) अस्माकं देशे कति राज्यानि सन्ति?

उत्तरम्- अष्टाविंशतिः ।

(ख) प्राचीनेतिहासे काः स्वाधीनाः आसन्?

उत्तरम्- सप्तभगिन्यः ।

(ग) केषां समवायः ‘सप्तभगिन्यः’ इति कथ्यते?

उत्तरम्- सप्तराज्यानाम्।

(घ) अस्माकं देशे कति केन्द्रशासितप्रदेशाः सन्ति?

उत्तरम्- नव।

(ङ) सप्तभगिनी प्रदेशे कः उद्योगः सर्वप्रमुखः?

उत्तरम्- वंशोद्योगः।

3- पूर्णवाक्येन उत्तराणि लिखत-

(क) भगिनीसप्तके कानि राज्यानि सन्ति?

उत्तरम्- भगिनीसप्तके अरुणाचलप्रदेशः, असमः, मणिपुरम्, मिजोरमः, मेघालयः, नगालैण्डः, त्रिपुरा च सप्त राज्यानि सन्ति।

(ख) इमानि राज्यानि सप्तभगिन्यः इति किमर्थं कथ्यन्ते?

उत्तरम्- सप्तराज्यसमूहत्वात् इमानि राज्यानि सप्तभगिन्यः इति कथ्यन्ते।

(ग) सप्तभगिनी प्रदेशे के निवसन्ति?

उत्तरम्- सप्तभगिनीप्रदेशे गारो, खासी, नगा- मिजो-प्रभृतयः बहवः जनजातीयाः निवसन्ति।

(घ) एतत्प्रादेशिकाः कैः निष्णाताः सन्ति?

उत्तरम्- एतत्प्रादेशिकाः स्वलीला-कलाभिः निष्णाताः।

(ङ) वंशवृक्षवस्तूनाम् उपयोगः कुत्र क्रियते?

उत्तरम्- आवस्त्रभूषणेभ्यः गृहनिर्माणपर्यन्तं प्रायः सर्वत्र वंशवृक्षवस्तूनाम् उपयोगः क्रियते।

4- रेखांकितपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-

(क) वयं (स्वदेशस्य) राज्यानां विषये ज्ञातुमिच्छामः।

उत्तरम्- वयं कस्य राज्यानां विषये ज्ञातुमिच्छामः?

(ख) (सप्तभगिन्यः) प्राचीनेतिहासे प्रायः स्वाधीनाः एव दृष्टाः।

उत्तरम्- काः प्राचीनेतिहासे प्रायः स्वाधीनाः एव दृष्टाः?

(ग) प्रदेशेsस्मिन् (हस्तशिल्पानां) बाहुल्यं वर्तते।

उत्तरम्- प्रदेशेsस्मिन् केषां बाहुल्यं वर्तते?

(घ) एतानि राज्यानि तु भ्रमणार्थं (स्वर्गसदृशानि)।

उत्तरम्- एतानि राज्यानि भ्रमणार्थं कीदृशानि?

5- यथानिर्देशमुत्तरत-

(क) ‘महोदये! मे भगिनी कथयति’- अत्र ‘मे’ इति सर्वनामपदं कस्यै प्रयुक्तम्?

उत्तरम्- ‘महोदये! मे भगिनी कथयति’ - अत्र ’मे’ इति सर्वनामपदं स्वरायै प्रयुक्तम्।

(ख) समाजिक-सांस्कृतिकपरिदृश्यानां साम्याद् इमानि उक्तोपाधिना प्रथितानि- अस्मिन् वाक्ये प्रथितानि इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?

उत्तरम्- सामाजिक-सांस्कृतिकपरिदृश्यानां साम्याद् इमानि उक्तोपाधिना प्रथितानि - अस्मिन् वाक्ये प्रथितानि इति क्रियापदस्य कर्तृपदं भवति ‘इमानि’ इति।

(ग) एतेषां राज्यानां पुनः सघ्घटनम् विहितम्- अत्र ‘सघ्घटनम्’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?

उत्तरम्- एतेषां राज्यानां पुनः सघ्घटनं विहितम् - अत्र ’सघ्घटनम्’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं भवति 'विहितम्’ इति।

(घ) अत्र वंशवृक्षाणां प्राचुर्यम् विद्यते- अस्मात् वाक्यात् ‘अल्पता’ इति पदस्य विपरीतार्थकं पदं चित्वा लिखत?

उत्तरम्- अत्र वंशवृक्षाणां प्राचुर्यं विद्यते- अस्मिन् वाक्ये ’अल्पता’ इति पदस्य विपरीतार्थकं पदं ’प्राचुर्यम्’ इति।

(ङ) ‘क्षेत्रपरिमाणैः इमानि लघूनि वर्तन्ते’ - वाक्यात् ‘सन्ति’ इति क्रियापदस्य समानार्थकपदं चित्वा लिखत?

उत्तरम्- ‘क्षेत्रपरिमाणैः इमानि लघूनि वर्तन्ते’ -अस्मिन् वाक्ये ’सन्ति’ इति क्रियापदस्य समानार्थकं पदं हि ‘वर्तन्ते’ इति।

6-(अ) पाठात् चित्वा तद्भवपदानां कृते संस्कृतपदानि लिखत-

          तद्भव-पदानि संस्कृत-पदानि

यथा -    सात                         सप्त

          बहिन                       भगिनी

          संगठन                    समवायः

          बाँस                        वंशः

          आज                        अद्य

          खेत                         क्षेत्रम्

(आ) भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत-

(क) गच्छति, पठति, धावति, अहसत्, क्रीडति।              -

अहसत् (लङ्ग लकार)

(ख) छात्रः, सेवकः, शिक्षकः, लेखिका, क्रीडकः।           -

लेखिका (स्त्रीलिङ्ग)

(ग) पत्रम्, मित्रम्, पुष्पम्, आम्रः, फलम् ।                     -

आम्रः (पुल्लिङ्ग)

(घ) व्याघ्रः, भल्लूकः, गजः, कपोतः, शाखा, वृषभः, सिंहः।        -  शाखा (स्त्रीलिङ्ग)

(ङ) पृथिवी, वसुन्धरा, धरित्री, यानम्, वसुधा।               -

यानम् (नपुंसकलिंग)

7- विशेष्यविशेषणानाम् उचितं मेलनम् कुरूत-

विशेष्यपदानि                            विशेषणपदानि

अयम्                                         प्रदेशः

संस्कृतिविशिष्टायाम्                     भारतभूमौ

महत्त्वाधायिनी                               संस्कृतिः

प्राचीने                                          इतिहासे

एकः                                            समवायः