क्त्वा/ ल्यप् प्रत्यय: (katva/Layap Prattya)

 

 क्त्वा/ ल्यप्  प्रत्यय:

 (katva/Layap Prattya) - Vyakaran 

क्त्वा (त्वा) - कर।       यथा- गत्वा- जाकर

ल्यप् (य) - कर ।       यथा-  आगत्य - आकर 

इदानीम् वयं क्त्वा ल्यप् च प्रत्ययोः प्रयोगं कृत्वा भुतकालिक वाक्यरचनाः कुर्मः। 

यदा वयं एकां क्रियां कृत्वा अन्यामपि क्रियां कुर्मः तदा प्रथमायां क्रियायां क्त्वा प्रत्ययस्य प्रयोगःभवति।

अब हम "क्त्वा" और "ल्यप"  प्रत्यय का प्रयोग कर भूतकाल में वाक्य रचना करेंगे।  जब हम एक क्रिया को करके दूसरी क्रिया करते हैं तो प्रथम क्रिया में "क्त्वा"  प्रत्यय का प्रयोग होता है। 

Here we will make use of KATVA and LAYAP Pratyaa in Bhootkaal ( Past Tense ) and try to make sentenses. When we do kriya ( act of doing something ) at that time karm of that kriyaa would come under Pratham Kriyaa.

गत्वा (गम+क्त्वा) = जाकर = after going 

खादित्वा= खाकर = after eating

पीत्वा = पीकर = after drinking

हसित्वा = हँसकर = after laughing

भूत्वा = होकर = after happening

पठित्वा =पढकर = after reading

लिखित्वा=लिखकर = after writing

स्थित्वा = बैठकर = after sitting

दत्वा = देकर = after watching/ or looking )

नीत्वा = लेकर after taking/ or accepting

दृष्ट्वा = देखकर after giving

उक्त्वा = कहकर = after speaking

ज्ञात्वा =जानकर = after knowing

कृत्वा = करके = after doing ( or after finishing )

यत्र क्रियायां उपसर्गः विद्यते तत्र क्त्वा प्रत्ययस्य स्थाने ल्यप्प्रत्ययस्य प्रयोगः भवति।

 जब क्रिया में "उपसर्ग" होता है तो "क्त्वा" प्रत्यय के स्थान पर "ल्यप्" का प्रयोग किया जाता है। 

when we need to use Upsarrg with kriyaa at that time instead of using KATVA Pratyaa with kriya, we have to use Layap ( usage is as under written)

यथा-  

आगत्य (आ+गम+ल्यप्)  = आकर = after comming

उत्थाय =उठकर = after standing up or waking up

निर्गत्य = निकलकर = after comming out

उपकृत्य = उपकार करके = after doing favour

विहस्य = हँसकर = after laughing

विलिख्य = -लिखकर after writing

आदाय = लेकर = after accepting/taking

सम्प्राप्य = प्राप्त करके = after gaining

यथा- गोपालः भोजनं कृत्वा विद्यालयं अगच्छत्।

       गोपाल भोजन करके विद्यालय गया।

Gopal, after having meal, went to school.

गोपालः गृहम् आगत्य भोजनं अकरोत् ।

 गोपाल ने घर आकर भोजन किया।

After he arrived home, Gopal ate some food.

छात्राः पाठं पठित्वा अलिखन्।

 छात्रों ने पाठ पढकर लिखा।

Students did their class-work. 

or Students wrote their lessons

बालकाः विद्यालये स्थित्वा अपठन् ।

 बालकों ने विद्यालय में बैठकर पढा।

Boys learnt their lesson in school

बालकाः उत्थाय गृहं अगच्छन्। 

बालक उठकर घर गये।

Boys stood up and went to home

अहं पुस्तकं नीत्वा उद्यानं अगच्छम्।

 मैं पुस्तक लेकर उद्यान गया।

took my book with me in garden

एतत् उक्त्वा माला अगच्छत् ।

यह कहकर माला गयी।

after saying this, Mala, left the place

एतत् ज्ञात्वा सा अति प्रसन्ना अभवत्।

 यह जानकर वह अत्यन्त प्रसन्न हुई।

After hearing this she was so happy

सः जलं पीत्वा अधावत् ।

 वह पानी पीकर दौडा।

He ran after drinking water

शिष्याः ज्ञानं सम्प्राप्य स्वगृहं अगच्छन्।

 शिष्य ज्ञानप्राप्त करके अपने घर गये।

After learning thier lessons, students left for their homes.

गुरुः उपदेशं दत्वा अपृच्छत् ।

गुरु ने उपदेश देकर पूछा।

After telling the moral, the teacher asked.

राजा राज्यं परित्यज्य वनं अगच्छत्।

 राजा राज्य छोडकर वनको गया।

King left his kingdon and went to forest.

सा माम् दृष्टवा विहस्य च अगच्छत्। 

मुझे देखकर हँसकर चली गयी।

She looked at me, smilled and left

अहं फलं खादित्वा जलम अपिबम् । 

मैंने फल खाकर पानी पिया।

After fruits, I had water.