6.10.2 कक्षा- षष्ठी, विषय:- संस्कृतम्, दशमः पाठ: ( कृषिकाः कर्मवीराः) Class-6th, Subject-Sanskrit, Lesson- 10 (KrishakaH KarmveeraH )

  

 6.10.2   कक्षा- षष्ठी, विषय:- संस्कृतम्, 
दशमः पाठ:  ( कृषिकाः कर्मवीराः) 
Class-6th,  Subject-Sanskrit, 
Lesson- 10 (KrishakaH KarmveeraH ) 

       ************************************ 

नमो नमः। 
षष्ठकक्ष्यायाः रुचिरा भाग-1 इति पाठ्यपुस्तकस्य शिक्षणे स्वागतम् । 
अधुना वयं  दशम-पाठं पठामः । 
 पाठस्य नाम अस्ति 
                  कृषिकाः कर्मवीराः
अहं डॉ. विपिन:। 

       ************************************ 

दशमः पाठ:  ( कृषिकाः कर्मवीराः) 

  

1. उच्चारणं कुरुत-

 

सूर्यस्तपतु      जीर्णम्          शीतकालेऽपि

वारयितुम्       ग्रीष्मे           सस्यपूर्णानि

पदत्राणे         कण्टकावृता      क्षुधा-तृषाकुलौ

 

 

Question 2:

श्लोकांशान् योजयत-

 

क                                           ख             

गृहं जीर्णं न वर्षासु             तौ तु क्षेत्राणि कर्षतः।

हलेन च कुदालेन               या शुष्का कण्टकावृता।

पादयोर्न पदत्राणे                सस्यपूर्णानि सर्वदा।

तयोः श्रमेण क्षेत्राणि            शरीरे वसनानि नो।

धरित्री सरसा जाता             वृष्टिं वारयितुं क्षमम्।

ANSWER:

          क                                 ख

गृहं जीर्णं न वर्षासु           वृष्टिं वारयितुं क्षमम्।

हलेन च कुदालेन             तौ तु क्षेत्राणि कर्षतः।

पादयोर्न पदत्राणे              शरीरे वसनानि नो।

तयोः श्रमेण क्षेत्राणि          सस्यपूर्णानि सर्वदा।

धरित्री सरसा जाता           या शुष्का कण्टकावृता।

 प्रश्न 3: उपयुक्तकथनानां समक्षम् 'आम्' अनुपयुक्तकथनानां समक्षं 'न' इति लिखत-

 

 यथा- कृषकाः शीतकालेऽपि कर्मठाः भवन्ति।                     आम् 

कृषकाः हलेन क्षेत्राणि न कर्षन्ति।                                        न 

(क) कृषकाः सर्वेभ्यः अन्नं यच्छन्ति।     

(ख) कृषकाणां जीवनं कष्टप्रदं न भवति।   

(ग) कृषकः क्षेत्राणि सस्यपूर्णानि करोति।   

(घ) शीते शरीरे कम्पनं न भवति। 

(ङ) श्रमेण धरित्री सरसा भवति।  

 

 

ANSWER:

यथा- कृषकाः शीतकालेऽपि कर्मठाः भवन्ति।             आम्

कृषकाः हलेन क्षेत्राणि न कर्षन्ति।                             न

(क) कृषकाः सर्वेभ्यः अन्नं यच्छन्ति।                        आम्

(ख) कृषकाणां जीवनं कष्टप्रदं न भवति।                  न

(ग) कृषकः क्षेत्राणि सस्यपूर्णानि करोति।                  आम्

(घ) शीते शरीरे कम्पनं न भवति।                             न

(ङ) श्रमेण धरित्री सरसा भवति।                              आम्

 

 प्रश्न 4: 

मञ्जूषातः पर्यायवाचिपदानि चित्वा लिखत-

 

रविः,    वस्त्राणि,     जर्जरम्,      अधिकम्,     पृथ्वी,       पिपासा

 

वसनानि             ...........................

सूर्य                    ...........................

तृषा                    ...........................

विपुलम्               ...........................

जीर्णम्                 ...........................

धरित्री                  ...........................

ANSWER:

वसनानि             वस्त्राणि

सूर्य                    रविः

तृषा                    पिपासा

विपुलम्             अधिकम्

जीर्णम्              जर्जरम्

धरित्री               पृथ्वी

प्रश्न 5:

मञ्जूषातः विलोमपदानि चित्वा लिखत-

 

धनिकम्,     नीरसा,      अक्षमम्,     दुःखम्,      शीते.        पार्श्वे

 

सुखम्          ...........................

दूरे             ...........................

निर्धनम्       ...........................

क्षमम्          ...........................

ग्रीष्मे           ...........................

सरसा          ...........................

ANSWER:

सुखम्             दुःखम्

दूरे                 पार्श्वे

निर्धनम्         धनिकम्

क्षमम्            अक्षमम्

ग्रीष्मे            शीते

सरसा           नीरसा

 

 प्रश्न 6:

प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- 

 

(क) कृषकाः केन क्षेत्राणि कर्षन्ति?

 

(ख) केषां कर्मवीरत्वं न नश्यति? 

 

(ग) श्रमेण का सरसा भवति? 

 

(घ) कृषकाः सर्वेभ्यः किं किं यच्छन्ति? 

 

(ङ) कृषकात् दूरे किं तिष्ठति? 

ANSWER:

(क) कृषकाः हलेन कुदालेन च क्षेत्राणि कर्षन्ति।

 

(ख) कृषिकाणां कर्मवीरत्वं न नश्यति।

 

(ग) श्रमेण धारित्री सरसा भवति।

 

(घ) कृषकाः सर्वेभ्यः शाकम्, अन्नम्, फलं, दुग्धम् च यच्छन्ति।

 

(ङ) कृषकात् दूरे सुखम् तिष्ठति।