6.13.2 कक्षा- षष्ठी, विषय:- संस्कृतम् त्रयोदशः पाठः (विमानयानं रचयाम) अभ्यासः Class- 6th, Subject- Sanskrit, Lesson- 13 (Dasham Tvam Asi) – Abhyaas

6.13.2 कक्षा- षष्ठी,  विषय:- संस्कृतम्

  त्रयोदशः पाठः (विमानयानं रचयाम) अभ्यासः

Class- 6th,  Subject- Sanskrit,  Lesson- 13

 (Dasham Tvam Asi) – Abhyaas

       ************************************

नमो नमः। 

षष्ठकक्ष्यायाः रुचिरा भाग-1 इति पाठ्यपुस्तकस्य शिक्षणे स्वागतम्। 

अद्य वयं त्रयोदश-पाठस्य अभ्यासकार्यं कुर्म: ।  

पाठस्य नाम अस्ति -   

                         विमानयानं रचयाम

अहं डॉ. विपिन:। 

       ************************************  

त्रयोदशः पाठः (विमानयानं रचयाम)

अभ्यासः (Exercise) 

प्रश्न 1: पाठे दत्तं गीतं सस्वरं गायत।

उत्तराणिः

विद्यार्थी गीत को सस्वर गाएंगे।

प्रश्न 2: कोष्ठकान्तर्गतेषु शब्देषु तृतीया-विभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत–
यथा– नभ: चन्द्रेण शोभते। (चन्द्र)
(क) सा ....................... जलेन मुखं प्रक्षालयति। (विमल)
(ख) राघव: ....................... वहरति। (विमानयान)
(ग) कण्ठ: ....................... शोभते। (मौक्तिकहार)
(घ) नभ: ....................... प्रकाशते। (सूर्य)
(ङ) पर्वतशिखरम् ....................... आकर्षकं दृश्यते। (अम्बुदमाला)

उत्तराणिः

(क) सा विमलेन जलेन मुखं प्रक्षालयति।                   (एन) पुल्लिंग में तृतीया वि. एक वचन- एन

(ख) राघवः विमानयानेन विहरति।                       (एन)

(ग) कण्ठः मौक्तिकहारेण शोभते।                           (एन)

(घ) नभः सूर्येण प्रकाशते।                                      (एन)

(ङ) पर्वतशिखरम् अम्बुदमालया आकर्षकं दृश्यते।     (अया) स्त्रीलिंग में तृतीया वि. एक वचन- अया

प्रश्न 3: भिन्नवर्गस्य पदं चिनुत–	भिन्नवर्ग:
यथा – सूर्य:, चन्द्र:, अम्बुद:, शुक्र:।	अम्बुद:
(क) पत्राणि, पुष्पाणि, फलानि, मित्राणि।	.........................
(ख) जलचर:, खेचर:, भूचर:, निशाचर:।	.........................
(ग) गाव:, सिंहा:, कच्छपा:, गजा:।	.........................
(घ) मयूरा:, चटका:, शुका:, मणडूका:।	.........................
(ङ) पुस्तकालय:, श्यामपट्ट:, प्राचार्य:, सौचिक:।	.........................
(च) लेखनी, पुस्तिका, अध्यापिका, अजा।	.........................

उत्तराणिः

क. मित्राणि

ख. निशाचरः

ग. कच्छपाः

घ. मण्डूकाः

ङ. सौचिकः

च. अजा

 

प्रश्न 4: प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत–
(क) के वायुयानं रचयन्ति?
(ख) वायुयानं कं–कं क्रान्त्वा उपरि गच्छति?
(ग) वयं कीदृशं सोपानं रचयाम?
(घ) वयं कस्मिन् लोके प्रविशाम?
(ङ) आकाशे का: चित्वा मौक्तिकहारं रचयाम?
(च) केषां गृहेषु हर्षं जनयाम?

उत्तराणिः

 (क) राघव-माधव-सीता-ललिताः च वायुयानं रचयन्ति।

(ख) वायुयानम् उन्नतवृक्षं तुङ्गं भवनम् च क्रान्त्वा उपरि गच्छति।

(ग) वयं हिमवन्तं सोपानं रचयाम।

(घ) वयं चन्दिरलोकं प्रविशाम।

(ङ) आकाशे विविधाः सुन्दर-ताराः-चित्वा मौक्तिकहारं रचयाम।

(च) दुःखित-पीडित-कृषिजनानां गृहेषु हर्षं जनयाम।

प्रश्न 5: विलोमपदानि योजयत–
 

उत्रत: गगने सुन्दर: चित्वा दु:खी हर्ष:

पृथिव्याम् असुन्दर: अवनत: शोक: विकीर्य सुखी

 

उत्तराणिः

उन्नतः                – अवनतः

गगने                 – पृथिव्याम्

सुन्दरः                – असुन्दरः

चित्वा                – विकीर्य

दुःखी                 – सुखी

हर्षः                   - शोकः

प्रश्न 6: समुचितै: पदै: रिक्तस्थनानि पूरयत–
 

विभक्ति:	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमा	भानु:	भानू	....................
द्वितीया	....................	....................	गुरुन्
तृतीया	....................	पशुभ्याम्	....................
चतुर्थी	साधवे	....................	....................
पच्चमी	वटो:	....................	....................
षष्ठी	गुरो:	....................	....................
सप्तमी	शिशौ	....................	....................
सम्बोधन	हे विष्णो!	....................	....................

उत्तराणिः

विभक्तिः                   एकवचनम्       द्विवचनम्        बहुवचनम्

प्रथमा                भानुः                 भानू                  भानवः               (भानु)

द्वितीया              गुरुः                   गुरू                   गुरून्                 (गुरु)

तृतीया               पशुना                पशुभ्याम्            पशुभिः               (पशु)

चतुर्थी                साधवे                साधुभ्याम्          साधुभ्यः             (साधु)

पञ्चमी               वटोः                  वटुभ्याम्                        वटुभ्यः               (वटु)

षष्ठी                  गुरोः                  गुर्योः                 गुरूणाम्             (गुरु)

सप्तमी                शिशौ                 शिश्वोः               शिशुषु                (शिशु)

सम्बोधन            हे विष्णो           हे विष्णू              हे विष्णवः          (विष्णु)

प्रश्न 7: पर्याय–पदानि योजयत–

गगने विमले चन्द्र: सूर्य: अम्बुद:

जलद: निशाकर: आकाशे निर्मले दिवाकर:

उत्तराणिः

गगने                 - आकाशे

विमले                - निर्मले

चन्द्रः                 - निशाकरः

सूर्यः                  - दिवाकरः

अम्बुदः   - जलदः