6.2.2 कक्षा - VI L - 2, संस्कृत
द्वितीय: पाठ:
एषः कः? एषा का? एतत् किम् ?
वयम् अभ्यासं कुर्म:
1. उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयन्तु
यथा- बालकः बालकौ बालकाः (अः , औ, आः)
एकवचनम् / द्विवचनम् / बहुवचनम्
(क) चषकः चषकौ चषकाः
(ख देवः देवौ देवाः
(ग) सैनिकः सैनिकौ सैनिकाः
(घ) रजकः रजकौ रजकाः
(ङ) तन्त्रज्ञः तन्त्रज्ञौ तन्त्रज्ञाः
2. उदाहरणानुसारं पट्टिकातः पदानि चित्वा रिक्तस्थानेषु संयोजयन्तु।
यथा- सः शुक: ।
क) सः ................. ................. .................
ख) सा ................. ................ .................
ग) तत् ................. ................ .................
[शुकः, स्यूतः, अजा, फलम्,
पुष्पम्, महिषी, वृक्षः, कुक्कुरः ,
पार्वती, पुस्तकम्]
उत्तर -
क) सः - स्यूतः, वृक्षः, कुक्कुरः
ख) सा - अजा, महिषी, पार्वती
ग) तत् - फलम् , पुष्पम्, पुस्तकम्
3. चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखन्तु।
4. उदाहरणानुसारम् पट्टिकातः पदानि चित्वा रिक्तस्थानेषु लिखन्तु।
बालकाः , वृक्षाः, शिक्षिकाः, पुष्पम्, फलम्, अजाः,
मापिकाः, गायिका, रजकः, फलानि, सः, लेखनी,
एकवचनम् बहुवचनम्
यथा - पुष्पम् बालका:
(क) फलम् फलानि
(ख) गायिका वृक्षाः
(ग) रजकः शिक्षिकाः
(घ) सः अजाः
(ङ) लेखनी मापिकाः
5. पट्विकायां कानिचन पदानि सन्ति, तानि पदानि उचिते घटे पूरयन्तु।
सैनिकः, कुक्कुर:, गायिका, महिषी, जलम्, चषकः, द्वारम्,
फलम्, वृद्धा, वृक्षः, अजा, वातायनम्, अङ्कनी, पुस्तकम्, शुकः
उत्तर -
एषः - सैनिकः, कुक्कुर:, चषकः,वृक्षः, शुकः
एषा - गायिका, महिषी, वृद्धा, अङ्कनी, अजा,
एतत् - जलम्, द्वारम्, फलम्, वातायनम्, पुस्तकम्
6. उदाहरणानुसारं पट्हिकातः उपयुक्तपदं चित्वा रिक्तस्थानानि प्रयन्तु।
माला युवकौ पाठशाला मुखम् कमले
भवनानि बिडाल: छात्रा: लेखन्यौ मालाः
यथा- सा का ? सा पाठशाला।
सः कः? तौ कौ? ते के?
सः बिडालः। तौ युवकौ। ते छात्राः।
सा का? ते के? ताः काः ?
सा माला। ते लेखन्यौ। ताः मासाः।
तत् किम् ? ते के? तानि कानि ?
तत् मुखम्। ते कमले। तानि भवनानि।
7 निम्नलिखितानि वाक्यानी आधिकृत्य उदाहरणानुसारं प्रश्ननिर्माणं कुर्वन्तु।
यथा- सः गजः। - सः कः ?
(कः) सः बालकः। - सः कः?
(ख) सा लता। - सा का ?
(ग) सा नदी। - सा का ?
(घ) तत् फलम्। - तत् किम् ?
(ङ) सः वृक्षः। - सः कः?
८ परस्परं सम्बद्वानि पदानि संयोजयन्तु, रिक्तस्थानेषु पूरयन्तु च।
(क) कमलम् गायति कमलं विकसति
(ख) लेखकः चालयति
(ग) फलम् विक्सति
(घ) नर्तकः लिखति
(ङ) चालकः पतति
(च) गायिका नृत्यति
उत्तर-
(क) कमलम् विकसति
(ख) लेखकः लिखति
(ग) फलम् पतति
(घ) नर्तकः नृत्यति
(ङ) चालकः चालयति
(च) गायिका गायति
९. कोष्ठकेभ्यः उचितानि पदानि चित्वा वाक्यानि रचयन्तु।
यथा - कः / का लिखति ?
लेखक: लिखति । छात्र: लिखति। सा लिखति।
(क) कः/ का धावति ? (बालका:, बालिका, शुनकः)
बालकः धावति।
बालिका धावति।
शुनकः धावति।
(ख) कः/ का पठति ? (सुरेश:, जानकी, नलिनी)
सुरेश: पठति।
जानकी पठति।
नलिनी पठति।
(ग) किं पतति ? (फलम्, जलम्, कुसुमम्)
फलम् पतति।
जलम् पतति।
कुसुमम् पतति।
(घ) का/ कः गच्छति ? (शिक्षिका, बालिका, तन्त्रज्ञः)
शिक्षिका गच्छति ।
बालिका गच्छति।
तन्त्रज्ञः गच्छति।
(ङ) का/ कः/ किम् अस्ति ? (माता, पिता, वाहनम्)
माता अस्ति।
पिता अस्ति।
वाहनम् अस्ति।
Comments
Post a Comment