6.4.2 कक्षा/ Class- VI/6 संस्कृतम्/ Sanskrit तृतीय: पाठ:/ Lesson- 4 अहं प्रातः उत्तिष्ठामि/ Aham PrataH Uttithaami

  6.4.2 कक्षा/ Class- VI/6

   संस्कृतम्/ Sanskrit   

 तृतीय: पाठ:/  Lesson- 4

अहं प्रातः उत्तिष्ठामि/ Aham PrataH Uttithaami

वयम् अभ्यासं कुर्म:   

१. पट्टिकातः शिष्टाचारस्य पदानि चित्वा लिखन्तु। 

कलहः,  गुरुवन्दनम्,  वृद्धसेवा, अतिथिसत्कारः, अहङ्कारः, 

मातृप्रेम, पितृभक्तिः, ज्येष्ठेषु आदरः, कनिष्ठेषु प्रीतिः, परस्परद्वेषः,  

बन्धुषु प्रीतिः असूया,  स्वाभिमानम्, परोपकारः, 

प्राणिषु दया, प्रियवचनम्, हिंसा, सत्यकथनम्, सत्पात्रे दानम्, 

 सर्वेषु मैत्रीभावः,  अहिंसा,  समयपालनम् , स्वच्छता, प्रकृतिरक्षणम्।

 भ्रातृषु भगिनीषु च स्नेहः

उत्तरः 

गुरुवन्दनम्, वृद्धसेवा, अतिथिसत्कारः,  

मातृप्रेम, पितृभक्तिः, ज्येष्ठेषु आदरः, कनिष्ठेषु प्रीतिः,

बन्धुषु प्रीतिः, स्वाभिमानम्, परोपकारः, 

प्राणिषु दया, प्रियवचनम्,  सत्यकथनम्, सत्पात्रे दानम्, 

 सर्वेषु मैत्रीभावः, अहिंसा, समयपालनम् , स्वच्छता, प्रकृतिरक्षणम्। 

 भ्रातृषु भगिनीषु च स्नेहः। 

२. उदाहरणानुगुणं समयं संख्याभि: लिखन्तु। 

 यथा - पादोन-सप्तवादनम्  ६:४५ 

सार्ध-दशवादनम्               १०:३० 

 दशवादनम्                     १०:०० 

 सपाद-षड्वादनम्            ०६:१५ 

 सार्ध-चतुर्वादनम्              ०४:३०

पादोन-एकादशवादनम्      १०:४५ 

३. उदाहरणानुगुणं समयम् अक्षरै: लिखन्तु। 

यथा -  ०६:००

०५:३० सार्ध-पञ्चवादनम्

०९:४५ पादोन-दशवादनम् 

१२:०० द्वादशवादनम्

०६:४५ पादोन-सप्तवादनम् 

११:३० सार्ध-एकादशवादनम्

 

४. उदाहरणानुगुणं प्रश्ननिर्माणं कुर्वन्तु। 

 यथा - स: सार्ध-सप्तवादने अध्ययनं करोति ।

 सः कदा अध्ययनं करोति?

(क) सा सपाद-नववादने विद्यालयं गच्छति ।

सा कदा विद्यालयं गच्छति ।

(ख) सतीश: सार्ध-द्वादशवादने भोजनं करोति ।

सतीश: कदा भोजनं करोति । 

(ग) यानं पञ्चवादने आगच्छति । 

यानं कदा आगच्छति ।  

 (घ) गोपालः षड्वादने गोदोहनं करोति ।

गोपालः कदा गोदोहनं करोति ।  

(ङ) माता दशवादने कार्यालयं गच्छति । 

माता कदा कार्यालयं गच्छति ।  

५. स्वस्य दिनचर्यां सरलवाक्यै: लिखन्तु।

 यथा - अहं प्रातः षड्वादने उत्तिष्ठामि।

प्रथमं भूमे: वन्दनं करोमि, मातापितरौ च नमामि ।

ततः जलं पिबामि।   

अहं सपाद- षड्वादने (६:१५) शौचं करोमि, तदनन्तरम् मुखप्रक्षालनं दन्तधावनं च करोमि। 

अहं सार्ध-षड्वादने (६:३०) सूर्य-नमस्कारं योगासनं च करोमि। 

अहं सप्तवादने (७:००) स्वाध्यायं करोमि ।

ततः पादोन-सप्तवादने (७:४५) स्नानं करोमि । 

अहं अष्टवादने (८:00) प्रार्थनां करोमि।

 तदन्तरं मातुः पितुः च चरणवन्दनं करोमि ।

अहं सार्ध- अष्टवादने (८:३0) प्रातराशं करोमि।

तत्पश्चात् विद्यालयं गच्छामि। 

६. वाक्येषु शिष्टाचारपदं योजयन्तु। 

 नियमपालनं,  सेवां,  मैत्रीभावः, साहाय्यं, सत्कारं, 

दयाभावः

यथा - युवकः मातापित्रो: सेवां करोति।

(क) सा दुबलानां साहाय्यं करोति।

(ख) सर्वेषु प्राणिषु  दयाभावः भवतु। 

(ग) सर्वे छात्रा: पाठशालाया: नियमपालनं कुर्वन्तु। 

(घ) वयं सवे अतिथीनां सत्कारं कुर्म।  

(ड) परस्परं छात्रेषु मैत्रीभावः भवतु।