6.6.2 कक्षा/  Class- VI/6    संस्कृतम्/ Sanskrit      पञ्चम: पाठ:/  Lesson- 6  सः  एव महान् चित्रकार:/  SaH Aiv Mahaan ChitrkaarH वयम् अभ्यासं कुर्म:      १ (क) पुष्पाणि  (ख) हरितेन (ग) हरित: (घ) परमेश्वर: (ङ) चित्रवर्णाशुका: २ पाठस्य आधारेण प्रश्नानाम् उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखन्तु । (पाठ के आधार पर प्रश्नों के उत्तर पूर्ण वाक्य में दीजिए।)  (क) आचायस्य प्रावारकस्य वर्ण: कः ?  उत्तरः आचार्यस्य प्रावारकस्य वर्ण: श्वेतः  (ख) कुत्र विविधेषु वर्णेषु पाटलपुष्पाणि सन्ति?  उत्तरः राष्ट्रपतिभवनस्य परिसरे विद्यमानम् अमृत-उद्याने विविधेषु वर्णेषु पाटलपुष्पाणि सन्ति । (ग) किं बहुवर्णमयम् इति मञ्जुलस्य अभिप्राय: ? उत्तरः इन्द्रधनुः बहुवर्णमयम् भवति इति मञ्जुलस्य अभिप्रायः । (घ) चित्रवर्णशुका: कीदृशा: भवन्ति ?  उत्तरः चित्रवर्णशुकानाम् पक्षाः नीलाः पीता: रक्ता:च भवन्ति । ड) कस्य कस्य वर्ण: कृष्णः? उत्तरः काकस्य पिकस्य च वर्णः कृष्णः। प्रश्न3. उचितवर्णेन सह शब्द योजयन्तु ।  (उचित रंग के साथ शब्ों को जोड़िए ।) रक्तवर्णः, नीलवर्णः, कृष्णवरणः, हरितवरण:, पीतवर्ण:, श्वेतवर्ण:, पाटलवर्णः, नीललोहितः   उ

  6.5.1 कक्षा/  Class- VI/6    संस्कृतम्/ Sanskrit      पञ्चम: पाठ:/  Lesson- 5  शूराः वयं धीराः वयम्/ ShuraH Vayam DheeraH Vayam      गीतकार ने अति सुन्दर एवं सरल विधि से कविता के माध्यम से भारतीयों के मूलभूत स्वभाव, संस्कार एवं दैवीय गुणों का वर्णन कर भारतीय बालकों को प्रेरित किया।       हम भारतीय शूर, वीर, धीर, गुणवान्, बलशाली, ऊर्जायुक्त, निर्भय, तेजयुक्त यानि सर्व सद्गुणों से युक्त हो ईश्वर से प्रार्थना करते हैं कि हे परमेश्वर ! सदा ही हमारा शुभ मंगल हो एवं युद्धक्षेत्र में विजयी हों। शब्दार्थ :  शूरा: – वीर, पराक्रमी । धीराः – धैर्यशाली । शोभनम् – बहुत अच्छा। श्रुतवान् – सुना । अस्तु – ठीक है। अद्य- आज । अहमपि – (अहम् + अपि) मैं भी । एतत् – यह । अत्र – यहाँ । वयम् – हम सब । केषाम् किसके । कृते – लिए । प्रयुक्त प्रयोग किया गया। सरलार्थ:- श्रीमान् ! मैंने आज ‘वीर हम धीर हम’ गीत सुना। अच्छा! बहुत अच्छा। श्रीमान् ! मैंने भी यह गीत सुना । सुन्दर गीत है। छात्रों ! ‘वीर हम धीर हम’ यहाँ ‘हम’ शब्द किसके लिए प्रयोग किया गया। भारतीयानां कृते – भारतीयों के लिए। अस्ति – है। चिन्तयामि – सोचती

6.5.2 कक्षा/  Class- VI/6    संस्कृतम्/ Sanskrit      पञ्चम: पाठ:/  Lesson- 5  शूराः वयं धीराः वयम्/ ShuraH Vayam DheeraH Vayam वयम् अभ्यासं कुर्म:      1. एतत् सम्पूर्णं गीतं सस्वरं गायन्तु लिखन्तु, कण्ठस्थं च कुर्वन्तु। २. पाठस्य आधारेण प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखन्तु । (कः) शूराः के? उत्तरम्: भारतीयाः/ वयम् (ख) वयं कीदृशमानसाः स्मः ? उत्तरम्: दृढ़मानसाः (ग) वयं कीदृशचिन्तकाः स्मः ? उत्तरम्: शुभचिन्तकाः (घ) वयं कुत्र अतिनिश्चलाः स्मः ? उत्तरम्: विजये (ङ) वयं विजयार्थिनः कुत्र याम: ? उत्तरम्: समराङ्गणम्  ३ उदाहरणानुसारम् अधोलिखितानां पदानां वचनपरिवर्तनं कुर्वन्तु ।  शूराः वयम् = ‘शूरः “अहम्’ वीराः वयम् – …………..। उत्तरम्: वीर: अहम् । (ख) ………….. = बलशालिनः …………. जयगामिनः । उत्तरम्: बलशाली जयगामी । (ग) दृढमानसाः = …………….. प्रियसाहसा: = …………..। उत्तरम्: दृढ़मानसः प्रियसाहसः।  ……….. = अतिभावुकाः शुभचिन्तका: = …………….। उत्तरम्: अतिभावुकः शुभचिन्तक:।  (ङ) धनकामना = …………… वञ्चना = ……………। उत्तरम्: धनकामना: वञ्चनाः। (च) ………… = वर्चस्वलाः ………… अतिनिश्चलाः । उत्तरम्: वर्चस्वल अतिनिश्चलः।‌ ४ क’