6.7.2 कक्षा/ Class- VI/6
संस्कृतम्/ Sanskrit
सप्तम / Lesson- 7
अतिथि देवो भव: / Atithi Devo Bhav
वयम् अभ्यासं कुर्म:
(क) राधिका कथं चलति स्म ?
उत्तरः कूर्दमाना।
(ख) कति अतिथयः सन्ति?
उत्तरः पञ्च ।
(ग) कां दृष्टवा शावकाः भीता: न भवन्ति ?
उत्तरः राधिकाम्।
(घ) मार्जा्या: कति शावकाः ?
उत्तरः चत्वारः।
(ड) राधिका मार्जारये किं ददाति ?
उत्तरः क्षीरम्।
च) चित्रवर्ण: क: अस्ति ?
उत्तरः शबलः।
प्रश्न 2. पाठस्य आधारेण अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखन्तु
(पाठ के आधार पर अधोलिखित प्रश्षं के उत्तर पूर्ण वाक्य में लिखिए |)
(क) मार्जारीशावकानां नामानि कानि ?
(ख) राधिका मार्जारीशावकान् किं पाठयति ?
(ग) विशिष्टा: अतिथयः के?
(घ) पितामही राधिकां किं वदति?
(ड) मार्जारी कदा राधिकाया: पृष्ठत: आगच्छते ?
(च) मार्जार्या: शावका: कीदृशा: सन्ति?
उत्तरः
(क) मार्जारीशावकानां नामानि तन्वी, मृद्वी, शबल: भीम: च इति
(ख) राधिका मार्जारीशावकान् पाठयति - जानन्ति किम् ? अतिथिदेवो भव। भवन्तः अपि वदन्तु - 'अतिथि देवो भव।
(ग) काचित् मार्जारी तस्या: चत्वारः शावका: च विशिष्टाः अतिथयः।
(घ) पितामही राधिकां वदति - राधिके ! अतिथय: कदा आगच्छन्ति इति न जानीम:। किन्तु यदा ते अत्र आगच्छन्ति तदा तेषाम् ऐतादृशी सेवा करणीया ।
(ड) यदा राधिका शावकानां समीपं गच्छति तदा मन्दं मन्दं पृष्ठतः मार्जारी आगच्छति ।
(च) तन्वी आकृत्या सुन्दरी, मृद्वी स्पर्शेन अतीव कोमला, शबल: चित्रवर्णः तथा च भीमः किञ्चित् स्थूलः मार्जार्याः शावकाः एतादृशा: सन्ति।
प्रश्न 3. अधोलिखितानां वाक्यानां प्रश्न-सूचक-वाक्यानि लिखन्तु! (अधोलिखित वाक्यों के प्रश्न सूचक वाक्य लिखें)
यथा- लेखनी अत्र अस्ति । लेखनी कुत्र अस्ति ।
(क) वृक्षः कुत्र अस्ति।
(ख) देवालय: अन्यत्र अस्ति।
(ग) वायुः सर्वंत्र अस्ति।
(घ) बालकाः एकत्र तिष्ठन्ति ।
(ङ) माता अत्र अस्ति ।
उत्तरः
(क) वृक्षः कुत्र अस्ति ?
(ख) देवालय : कुत्र अस्ति ?
(ग) वायुः कुत्र अस्ति ?
(घ) बालकाः कुत्र तिष्ठन्ति ?
(ड) माता कुत्र अस्ति ?
प्रश्न4. उत्पीठिकायां किम् अस्ति "? किं नास्ति"? इति चित्रंदृष्ट्वा लिखन्तु ।
(मेज पर क्या है? क्या नहीं है? यह चित्र देखकर लिखिए।
यथा - उत्पीठिकायां पुस्तकम् अस्ति उत्पीठिकायां घटी नास्ति।
(पुस्तकम् घटी, लेखनी, चषक, कूपी, स्यूतः, सङ्गणकम्, वृक्षः फलम् कन्दुकम्)
उत्तरः
(क) उत्पीठिकायां लेखनी नास्ति
(ख) उत्पीठिकायां चषक: नास्ति
(ग) उत्पीठिकायां स्यूतः अस्ति ।
(घ) उत्पीठिकायां कूपी अस्ति।
(ङ) उत्पीठिकायां सङ्गणकम् अस्ति।
च) उत्पीठिकायां वृक्ष: नास्ति ।
छ) उत्पीठिकायां कन्दुकम् अस्ति ।
ज) उत्पीठिकायां फलम् नास्ति ।
(झ) उत्पीठिकायां घटी नास्ति ।
ञ) उत्पीठिकायां पुस्तकम् नास्ति ।
प्रश्न 5. रेखाचित्रं दृष्ट्वा उदाहरणानुसारं वाक्यानि लिखन्तु।
(रेखाचित्र को देखकर उदाहरण के अनुसार वाक्यों को लिखिए।)
यथा -
मार्जारः कुत्र अस्ति ? मार्जारः अत्र अस्ति ।
सेवकः कुत्र अस्ति ? सेवक : तत्र अस्ति ।
उत्तरः
अत्र
(क) छात्रः कुत्र अस्ति? - छात्र: अत्र अस्ति ।
ख) काकः कुत्र अस्ति ? - काकः अत्र अस्ति ।
(ग) दीपक.: कुत्र अस्ति? - दीपक: अत्र अस्ति
(घ) घटः: कुत्र अस्ति ? - घटः अत्र अस्ति ।
(ङ) सुधाखण्ड: कुत्र अस्ति ? - सुधाखण्डः अत्र अस्ति।
(च) शिक्षकः कुत्र अस्ति? - शिक्षकः अत्र अस्ति ।
(छ) बालिका कुत्र अस्ति ? - बालिका अत्र अस्ति
(ज) लेखनी कुत्र अस्ति ? - लेखनी अत्र अस्ति ।
(झ) माला कुत्र अस्ति ? - माला अत्र अस्ति।
(ञ) विद्यालयः कुत्र अस्ति ? - विद्यालयः तत्र अस्ति ।
तत्र
(ट) गायक : कुत्र अस्ति ? - गायक: तत्र अस्ति ।
(ठ) घटी कुत्र अस्ति ? - घटी तत्र अस्ति
(ड) फलम् कुत्र अस्ति? - फलम् तत्र अस्ति।
(ठ) गृहम् कुत्र अस्ति ? - गृहम् तत्र अस्ति
(ण) वाटिका कुत्र अस्ति ? - वाटिका तत्र अस्ति ।
(त) हरिणः कुत्र अस्ति ? - हरिण: तत्र अस्ति ।
(थ) अजः कुत्र अस्ति ? - अजः तत्र अस्ति।
मूषकः कुत्र अस्ति ? - मूषक: तत्र अस्ति ।
सर्वत्र
(ध) प्रकाशः: कुत्र अस्ति ? - प्रकाश: सर्वत्र अस्ति।
(न) परमेश्वरः कुत्र अस्ति ? - परमेश्वरः सर्वत्र अस्ति।
प) ज्ञानम् कुत्र अस्ति ? - ज्ञानम् सर्वत्र अस्ति ।
फ) आकाश. कुत्र अस्ते? - आकाश: सर्वत्र अस्ति
(ब) अणवः कुत्र अस्ति? - अणवः सर्वत्र अस्ति ।
(भ) पुष्पाणि कुत्र सन्ति? - पुष्पाणि सर्वत्र सन्ति
(म) वायुः कुत्र अस्ति ? - वायु: सर्वत्र अस्ति।
(य) प्रेम कुत्र अस्ति ? - प्रेम सर्वत्र अस्ति।
एकत्र
(र) बालकः कुत्र अस्ति ? - बालक: एकत्र अस्ति।
(ल) मयूरः कुत्र अस्ति? - मयूरः एकत्र अस्ति ।
व) मित्रम् कुत्र अस्ति ? - मित्रम् एकत्र अस्ति ।
(श) पुत्रः कुत्र अस्ति ? - पुत्र: एकत्र अस्ति
ष) महिला कुत्र अस्ति ? - महिला एकत्र अस्ति ।
स) सेविका कुत्र अस्ति ? - सेविका एकत्र अस्ति
(ह) चटका कुत्र अस्ति ? - चटका एकत्र अस्ति
(क्ष) दोला कुत्र अस्ति ? - दोला एकत्र अस्ति ।
प्रश्न 6. भोजनशालायां किं किम् अस्ति ? इति पञ्चभि: वाक्यैः लिखन्तु।
(भोजनशाला में क्या - क्या है? पाँच वाक्यों के में लिखिए ।)
यथा भोजनशालायां पाचक: अस्ति ।
(सूचकपदानि - पाचक:, पात्रम्, पात्रम् तण्डुला, शाकानि, अ ग्नेः, जलम्)
उत्तरः
(क) भोजनशालायां शाकानि सन्ति ।
(ख) भोजनशालायाम् अग्निः अस्ति
(ग) भोजनशालायां तण्डुला: सन्ति ।
(घ) भोजनशालायां जलम् अस्ति ।
(ङ) भोजनशालायां पात्रम् अस्ति।
प्रश्न7. अधोलिखितेभ्यः वाक्येभ्यः अव्ययपदानि चित्वा लिखन्तु। (अधोलिखित वाक्यों से अव्यय पदों को चुनकर लिखिए।)
(क) अमितः गृहात् बहि: गच्छति ।
(ख) एक: वानरः: वृक्षस्य उपरि तिष्ठति ।
(ग) सः फलानि अधः क्षिपति ।
(घ) तत्र एक: बिडाल: अस्ति ।
(ड) बिडालः गृहस्य अन्तः प्रविशति ।
उत्तरः
(क) बहि: (ख) उपरि
(ग) अधः (घ) तत्र
ङ) अन्तः
प्रश्न8. उदाहरणानुसारं कः कुत्र अस्ति ? कुत्र नास्ति "? इति लिखन्तु ।
(उदाहरण के अनुसार कौन कहाँ है? कहाँ नहीं है? यह लिखिए।
उत्तरः
मत्स्यः समुद्रे अस्ति । मत्स्यः वृक्षे नास्ति।
मधुरता लड्डुके अस्ति । मधुरता कषाये नास्ति।
उष्णता सूर्ये अस्ति। उष्णता चन्द्रे नास्ति।
वानरः नद्याम् नास्ति । वानरः वृक्षे अस्ति ।
नौका जले अस्ति । नौका पर्वते नास्ति ।
अज्ञानम् पण्डिते नास्ति । अज्ञानम् मूर्खे अस्ति।
चन्द्र: अमावस्यायाम् नास्ति । चन्द्रः पूर्णिमायाम् अस्ति।
अवकाश: सोमवासरे नास्ति । अवकाश: रविवासरे अस्ति।
Comments
Post a Comment