7.2.2 कक्षा- सप्तमी, विषय:- संस्कृतम् पाठः -2 नित्यं पिबामः सुभाषितरसम् Class- 7th, Subject - Sanskrit, Lesson-2 Nityam PibamaH Subhashitam NCERT - दीपकम् / Deepakam

               7.2.2 कक्षा- सप्तमी,  विषय:- संस्कृतम्

                     पाठः -2 नित्यं पिबामः सुभाषितरसम्

     Class- 7th,  Subject - Sanskrit,  

Lesson-2 Nityam PibamaH Subhashitam 

           NCERT -  दीपकम् / Deepakam 

                       

       ************************************

📝 वयम् अभ्यासं कुर्मः

१. एकपदेन उत्तरदायित्वम् 

१. (क) नरः कतिभिः वकारैः पूजितः भवति?

→ पञ्चभिः  

(ख) पुरुषेण कति दोषाः हातव्या: ?

→ षड् 

(ग) बुद्धिः केन शुध्यति?

→ ज्ञानेन  

(घ) जलबिन्दुनिपातेन क्रमशः कः पूर्यते?

→ घटः 

(ङ) आलस्यं केषां महान् रिपुः अस्ति?

→ मनुष्याणाम्   

---

२. पूर्णवाक्ये उत्तराणि

(क) नरः कथं पूजितो भवति?

→ वस्त्रेण वपुषा वाचा विद्यया विनयेन च पञ्चभिः वकारैः युक्तः नरः पूजितः भवति।

(ख) पुरुषेण के दोषाः हातव्या: ?

→ षड् दोषाः—निद्रा, तन्द्रा, भयः, क्रोधः, आलस्यं, दीर्घसूत्रता—पुरुषेण हातव्या:।

(ग) कस्य बुद्धिः विस्तारिता भवति?

→ यः पठति, लिखति, पश्यति, परिपृच्छति, पण्डितान् उपाश्रयति च, तस्य बुद्धिः दिवाकरकिरणैः नलिनीदलम् इव विस्तारिता भवति।

(घ) किं कृत्वा मनुष्यः नावसीदति?

→ उद्यमं कृत्वा मनुष्यः नावसीदति।

(ङ) व्यासस्य वचनद्वयं किम्?

→ ‘परोपकारः पुण्याय, परपीडनं पापाय’ इति व्यासस्य वचनद्वयं अस्ति।

--- 

३. श्लोकांशान् संयोजनम् 

(क) – (ii)

(ख) – (i)

(ग) – (v)

(घ) – (iii)

(ङ) – (iv) 

—उदाहरणानुसारं श्लोकांशान् योज्यन्ते  

---

४. समानार्थक श्लोकांशाः 

(क) प्रियवाक्यप्रदानेन सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः।

(ख) नास्त्युद्यमसमो बन्धुः।

(ग) परोपकारः पुण्याय।

(घ) उत्तरं यत्समुद्रस्य हिमाद्रेश्चैव दक्षिणम्। वर्षं तद् भारतं नाम भारती यत्र सन्ततिः। 

---

५. पर्यायपदानि

(क) जलम् → तोयम् (आपः, वारि, सलिलम्)

(ख) लोचनम् → नयनम् (नेत्रम्, चक्षुः)

(ग) धनम् → वित्तम् (द्रव्यम्, वसु, हिरण्यम्)

(घ) बुद्धिः → ज्ञानम् (मति:, प्रज्ञा, धी:, शेमुषी)

(ङ) रिपुः → शत्रुः (वैरी)  

--- 

६. तृतीयाविभक्तेः रूपाणि 

एकवचनम्         द्विवचनम्            बहुवचनम् 

सुधाखण्डेन      सुधाखण्डाभ्याम्    सुधाखण्डैः

वृक्षेण              वृक्षाभ्याम्          वृक्षैः

लतया              लतायाभ्याम्       लताभिः

देशेन               देशाभ्याम्           देशैः

पुण्येन              पुण्याभ्याम्          पुण्यैः 

विनयेन           विनयाभ्याम्         विनयैः 

---

७. कोष्ठकपदानि पूरयन्तु

(क) उत्तरम् – 

उत्तरं यत् समुद्रस्य हिमाद्रेश्चैव दक्षिणम्।

वर्षं,  तत्भारतं  नाम भारती यत्र सन्ततिः ।।  

(ख)  प्रियवाक्यप्रदानेन सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः। 

तस्मात् तदेव वक्तव्यं वचने का दरिद्रता। 

--- 

८. रिक्तस्थानानि पूरयन्तु 

(क) आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः।

(ख) तस्मात् तदेव वक्तव्यं वचने का दरिद्रता। 

(ग) यः पठति लिखति पृच्छति पण्डितानुपाश्रयति।

(घ) स हेतुः सर्वविद्यानां धर्मस्य च धनस्य च।

(ङ) विद्यातपोभ्यां भूतात्मा बुद्धिर्ज्ञानेन शुध्यति।

---