8.7.1 कक्षा- अष्टमी, विषय:- संस्कृतम् पाठ - 7 मञ्जुलमञ्जूषा सुन्दरसुरभाषा Class- 8th, Subject - Sanskrit, Lesson-7 ManjulManjusha SunderSurbhasha NCERT - दीपकम् / Deepakam
8.7.1 कक्षा- अष्टमी, विषय:- संस्कृतम्
पाठ - 7 मञ्जुलमञ्जूषा सुन्दरसुरभाषा
Class- 8th, Subject - Sanskrit,
Lesson-7 ManjulManjusha SunderSurbhasha
NCERT - दीपकम् / Deepakam
************************************
(1) मुनिवरविकसितकविवरविलसित-
मञ्जुलमञ्जूषा, सुन्दरसुरभाषा ।
अयि मातस्तव पोषणक्षमता
मम वचनातीता, सुन्दरसुरभाषा ॥१॥ (पृष्ठ 76)
पदच्छेदः -
मुनिवर–विकसित–कविवर–विलसित-
मञ्जुल-मञ्जूषा सुन्दरसुरभाषा ।
अयि मातः ! तव पोषणक्षमता
मम वचनातीता सुन्दरसुरभाषा ।।
शब्दार्थ -
विलसित – आनन्ददायक ।
मञ्जुला – मनोहरा ।
मञ्जूषा – पेटिका ।
मातस्तव – (मातः + तव) माता तुम्हारी ।
पोषणक्षमता – पालनशक्ति ।
वचनातीता – वचन से परे ।
अन्वयः – (त्वं) मुनिवर- विकसित- कविवर- विलसित मञ्जुलमञ्जूषा सुन्दरसुरभाषा (असि) । अयि मातः ! तव पोषणक्षमता मम वचनातीता अस्ति।
अर्थ (हिंदी) -
(हे माता! आप) मुनियों का विकास करने वाली, श्रेष्ठ कवियों को आनन्द देने वाली, सुन्दर (ज्ञान) पेटिका, देवताओं की सुन्दर भाषा हो । हे माता ! देवताओं की सुन्दर भाषा (हो) तुम्हारी पालनशक्ति (महिमा) वचनों से परे है (यानि वर्णन से परे है।)
भावार्थ:-
संस्कृतभाषा अतीव सुन्दरभाषा देवभाषारूपेण च परिचिता अस्ति। मुनयः अस्याः संस्कृतभाषायाः विकासं कृतवन्तः। एषा भाषा भूयिष्ठानां भारतीयभाषाणां तथा विश्वस्य बहूनां भाषाणां च जननी – भाषा ( स्रोतो – भाषा) गुरुभाषा (पूरक – भाषा) वा अस्ति । बहवः कवयः काव्यरचनया अस्याः सौन्दर्यं वर्धितवन्तः। कोमलपदावल्या परिपूर्णा एषा ज्ञानपेटिका अस्ति। संस्कृतभाषा स्वपदावलिभिः अन्याः भाषाः ज्ञानं विज्ञानं च परिपोषयति। संस्कृतभाषायाः गौरवं वर्णनातीतम् अस्ति
(2) वेदव्यास- वाल्मीकि – मुनीनां
कालिदास – बाणादिकवीनाम् ।
पौराणिक – सामान्य जनानां
जीवनस्य आशा, सुन्दरसुरभाषा॥२॥ (पृष्ठ 77)
पदच्छेदः- वेदव्यास – वाल्मीकि – मुनीनाम् कालिदास- बाणादिकवीनाम् पौराणिक – सामान्य जनानाम् जीवनस्य आशा सुन्दरसुरभाषा।
शब्दार्थाः
मुनीनाम् – मुनियों की ।
जनानाम् – लोगों की।
जीवनस्य – जीवन की।
सुन्दरसुरभाषा – देवताओं की सुन्दर भाषा
अर्थ (हिंदी) -
(हे माता! आप) वेदव्यास वाल्मीकि मुनियों के, कालिदास बाण आदि कवियों के पौराणिक सामान्य लोगों के जीवन की आशा हो। तुम देवताओं की सुन्दर भाषा हो ।
Comments
Post a Comment